Genel Bilgiler
Kireçtaşı,
sönmemiş kireç ve sönmüş kireçten oluşan ürün grubuna 'kireç ürünleri' adı
verilir. Kirecin hammaddesi olan ve doğada bol miktarda bulunan kireçtaşı ,
karbonatlı tortul kayaç ve fosiller için kullanılan genel bir deyim olup,
yapısında prensip olarak kalsiyum karbonat veya kalsiyum karbonat/magnezyum
karbonat bileşikleri (CaCO3/ MgCO3) kombine halde bulunur.
Kireçtaşı Temini
Kireçtaşı
ülkemizde çok geniş alanlarda bol miktarda bulunmakla beraber bu miktarın çok az
bir kısmı kireç üretimi için yeterli saflıktadır. Bir madenin kireçtaşı olarak
adlandırılabilmesi için en az yüzde elli kalsiyum karbonat içermesi gerekir.
Fakat verimli kireç üretimi için çok yüksek oranlı kireçtaşına ihtiyaç vardır.
Eğer maden içerisinde yüzde otuz-kırkbeş magnezyum karbonat içeriyorsa buna
dolomit veya dolomitik kireçtaşı denir.
Hammadde
ocaklarından delme patlatma yöntemiyle çıkarılan kireçtaşı, kırıcılarda
kırılarak elenir ve fırınlara beslenecek boyuttakiler kalsinasyon, daha küçük
ebatlılar ise agrega olarak sınıflanır. Kireç üretiminde ana ünite fırınlardır.
Fırın tipine, proses koşullarına ve elde edilecek kirecin özelliklerine göre
kireçtaşı hazırlanır. Kireçtaşının kimyasal yapısı, mukavemeti ve aşınma
direnci,ısı karşısında ufalanma özelliği, saflığı, boyutları ve şekli
kalsinasyonu doğrudan etkileyen özellikleridir.
Kireç Üretimi
Kalsiyum
karbonat içeren kireçtaşlarının 900°-1000° C de
kalsinasyonu ile kireç (CaO) elde edilir. Kirece sönmemiş kireç de denir.
Sönmüş kireç sönmemiş kirecin su ile reaksiyonu neticesinde oluşan kalsiyum
hidroksittir (Ca(OH)2).
Kireç üretimi değişik
tip fırınlarda aşağıda belirtilen iki reaksiyondan biriyle yapılır:
CaCO3
+ısı→CO2 +CaO (yüksek kalsiyumlu kireç)
CaCO3
+MgCO3 +ısı→ 2CO2 +CaO +MgO (dolomitik kireç)
Kireç üretim
prosesi genel aşamaları:
- Kireçtaşı ocak çalışmaları
- Kireçtaşı kırma ve sınıflama çalışmaları
- Kireçtaşı kalsinasyonu
- Söndürme ve paketleme
Kalsinasyon
sıcaklığı CO2 gazının kısmi basıncına bağlı olarak değişir. CaCO3, % 100 CO2
atmosferinde ve 760 mm Hg basıncında 898°C de bozunur. Bozunma daima
dış kabuktan içeri doğru oluşur. Kireçtaşının boyutu büyüdükçe kalsinasyon
sıcaklığı arttırılmalıdır. Dış kabuğun kalsinasyon sıcaklığı ile çekirdeğin
kalsinasyon sıcaklığı arasında 150°-350°C fark oluşabilir.
Pratikte kalsinasyon 1050°-1200°C arasında yapılır.
Kireçtaşının gerekli olan minimum sıcaklıktan daha yüksek sıcaklıklarda kalsine
edilmesinin ana nedeni kalsinasyon hızının sıcaklık ile artması ve dolayısıyla
fırın kapasitesinin de artmasıdır. Ancak kalsinasyonda elde edilecek kirecin
reaktivitesi azalacağından 1200°C den yüksek sıcaklıklar, özel
durumlar hariç tercih edilmez.
Kullanım Alanları
Çevresel
uygulamalar : İçme suyu iyileştirme, atık su arıtma, baca gazı arıtımı,
atık çamuru iyileştirme, atık iyileştirme
Metal
sektörü : Elektrik ark ocakları, entegre demir çelik tesisleri,
alüminyum, bakır, magnezyum ,nikel,kurşun,uranyum,çinko,altın ve gümüş madenleri
eldesi
Cam
sanayi : Düz ve çukur cam üretimi,cam yünü ve fiberglas
İnşaat
endüstrisi : Yol stabilizasyonu,yol inşaatı kurulumu,bina yapımı,beton
ve asfalt üretimi
İnşaat
malzemeleri : Tuğla, gazbeton, kil tuğlası, sıva, alçı, karo plaka
Boya
sanayi : Boya, cila, pigmentler, duvar badanası
Halılar, kauçuk, plastikler, kağıt endüstrisi :
Zirai
gıda maddeleri : Şeker kamışı ve pancarı,tavuk ve hayvan yemi,fosfat ve
gübre,jelatinler,un,bira fabrikaları,meyve koruyucusu,bebek sütü,şekerler,pirinç
işleme
Kimya
endüstrisi : İlaç endüstrisi, soda üretimi, petrokimya, organik ve
inorganik tuzlar, tabakhaneler, kalsiyum karpit, PCC (çökeltilmiş kalsiyum
karbonat), ağaç ve bina dezenfektanı |